burakbuyukdemir.com

Eski Topkapı şehirlerarası otobüs terminalinde elinde bir bavulla uzun yolculuktan daha yeni inmiş etrafına şaşkınlıkla bakan, Anadolu’nun bağrından, Bingöl’den gelmiş bir genci hayal edin. Etraf oldukça kalabalık, bağıran çağıranlar, egzoz kokusuna karışan ter, sıkışık minibüsler. Bingöl’den İstanbul’a çalışmaya gelen gencin burada bir tanıdığı yok. Büyük ihtimalle bekâr evlerinde kalacak. Böyle bir durumu düşünün. Belki de yolda hızla yürürken omzuna çarpmış ve yüzüne bakmadan yolunuza devam etmiş olabilirsiniz.

Metin, 1974 Bingöl doğumlu. Liseyi Bingöl’de okuyor, arkadaşları haylazlık yaparken lisede yabancı dile merak sarıyor. Yabancı dilini lisede geliştirmeye çalışıyor. Anne ve babasının bir zenginliği yok. Babasının lokantası var, Metin’de belli bir yaştan sonra ona hep yardım ediyor. Dayısı Alanya’da Santana adlı otelde yönetici olarak çalışıyor, yaz tatillerinde onun yanına gidiyor. Yaz tatillerini çalışarak geçiriyor. Belki de yabancı dillere olan ilgisi dayısının turizmle ilgilenmesinden ve otellerde çalışma imkânı bulmasından dolayı artıyor. Lise birinci sınıfta otele ilk çalışmaya gittiğinde Metin’i ambara veriyorlar, kola, bira, yiyecek vb taşımaya başlıyor. Bu iş biraz yorucu gelince dayısından bölümünü değiştirmesini rica ediyor. Sonra bellboy oluyor, ön büroda bavul taşıyor, misafirlere yardım ediyor. Oradan mutfağa geçiyor, restoranda çalışıyor. Nerdeyse yaz aylarında önceden planlanmışçasına bir otelin tüm bölümlerini görme fırsatı oluyor. Her bölümde çalışıyor. Belli bir süre sonra dayı – yeğen ilişkisi zor oluyor bundan dolayı yan bir otelde barda çalışmaya başlıyor. Bildiğimiz barmen oluyor. Otel misafirlerine içki hazılıyor.

Lise yılları Alanya’da otellerde kışın Bingöl’de geçiyor. Lise bittiğinde İstanbul’a geliyor. Alanya’da çalıştığı zincirin İstanbul’daki otelinde çalışmaya başlıyor. Bu sırada Konya Selçuk Üniversitesi İngiliz Edebiyatı – İngilizce öğretmenliği bölümünü kazanıyor. Çalışmaya devam edemeden Konya’ya gidiyor. Orada üniversite okuma hayali ile kaydoluyor, hatta Konya Selçuk otelinde de iş buluyor. Hem okumak hem de çalışmak istiyor çünkü ailesinden maddi anlamda çok büyük bir destek alamayacağını biliyor. Tüm yaşamını liseden itibaren kendisi idame ettirmeye başlıyor. Hem üniversite hem okul ve beklide yeni bir şehir Konya’da çok uzun süre kalamıyor. Hayatının önemli kararlarından birini veriyor. 2 ay sonra üniversiteyi ve Konya’yı bırakıyor. Belki bir sonraki sene girmeyi ve İstanbul’da bir üniversiteyi kazanmak var. Belki Konya İstanbul’un yaşantısını gördükten sonra biraz farklı geliyor. Ama Metin hayatın çatallarından birisini seçiyor. Üniversiteyi bırakıp tekrar İstanbul’a otelde çalışmaya dönüyor. Bu süre içinde tüm harcamalarını biriktirdikleri ve çalıştıklarından karşılıyor. Bingöl’deki ailesi mütevazi bir gelire sahip. Dışardan bakıldığında zor zamanlar.

İstanbul’a dönüyor ama burada onu bir lüks beklemiyor. Bir başka otelde iş arıyor ve Sultanahmet’te Sokullu Paşa Otel’de işe giriyor. 1990’ların başında İstanbul ve turizm işine tam zamanlı olarak başlamış oluyor. Alanya’daki tecrübesinin mutlaka katkısı oluyor ama artık lise zamanları değil, gerçek hayata gelmiştir. Yanında dayısı da yoktur. İstanbul’da akraba tanıdık da yok, bildiğimiz bekar evlerinde kalıyor. Günde 14-15 saat çalışıyor bu otelde aynı tempoda 7 sene geçiriyor burada. Otelciğin her noktasını öğreniyor. Her sene oteldeki yetkisi artıyor. Ön büro, pazarlama, rezervasyon tüm bölümleri yönetiyor. Bir otel nasıl işletilir tüm detaylarıyla görüyor. Hatta Best Western Otel zincirleriyle iletişime geçiyor ve Sokullu Paşa oteli İstanbul’da ilklerden olarak Best Western zincirlerine dahil ettirmeyi başarıyor. Kısa sürede otelin satışları artıyor ve kapasitelerini dolduruyorlar.

Metin, bir başkasının otelinde işin tüm girdisini çıktısını öğreniyor, ancak aklında hep kendi işini kurma fikri var. İstanbul’da kazandıklarını hep biriktiriyor. Hayatı bu seneler içinde hep turizm oluyor, hafta sonları dahi çalışmaya devam ediyor. Bu sırada yurtdışıyla bağlantıları, pazarlama ve satış konusunda oldukça bilgi sahibi oluyor. Yurtdışından Türkiye’ye turist gruplarının nasıl getirileceğini otelin doluluk oranının nasıl arttırılabileceği konusunda deneyim kazanıyor. Yabancı dilini otelde çalışırken geliştiriyor. İngilizce ve Almancayı konuşup yazabiliyor.

Sultanahmet’te bu arada bir otel için bir inşaat başlanıyor. Bu başlayan yapıyı yakından takip ediyor. Yeri çok güzel Sultanahmet’in yani turistlik bölgenin tam ortasında yer alıyor. Bu inşaat yani mal sahibini buluyor ve buransın işletmesini almak için görüşmeler yapıyor. Birikimleri ve tecrübesiyle bu otelin işletmesini alıyor. İnşaat henüz bitmeden işletmesini alacağı bu otel için planlarını yapmaya başlıyor, inşaat tamamlanır tamamlanmaz diğer işini bırakıp kendi işleteceği bu otelin başına geçiyor. Otelinin adını kendisi koyuyor: “Ambassador.” Çalışanları kendisi seçiyor, eski iş arkadaşlarından da çevresinden de buluyor. Bu konuda zorlanmıyor. Otelcilik konusundaki tecrübeleriyle 1998’de oteli kısa sürede dolduruyor ve yıl bitmeden karlılığa geçiriyor.

İnternet’le ilk defa Sokullu Paşa otelindeyken tanışıyor. Uluslar arası otel zincir yönetim sistemlerini orada öğreniyor. 1998’de kendi oteli Ambassador’da İnterneti ve ağları çok iyi kullanıyor. Normalin üzerinde rezervasyon almaya başlıyorlar. Otel işletmeciliği sırasında İnterneti daha yakından keşfediyor. Kendi orta ölçekteki otelini doldurduğunu bildiği için aslında diğer orta ve küçük ölçekteki otelleri de aynı yöntemle doldurabileceğini düşünüyor. Bu ölçekteki otellerin ana sorununun satış ve pazarlama olduğu çok iyi belirliyor. Ambassador’un odaları dolu olunca ve kısa sürede yeni otel açamayacağını bildiği için otellerin satış ve pazarlamasını bir çatı altında buluşturacak “All Star Hotels” iş modelini başlatmaya karar veriyor. Turizm bakanlığında çalışan bir arkadaşını bu işin başına geçmesi için ikna ediyor, arkadaşı Ercüment bu işin başına geçiyor. 1999’dan itibaren aile otelleri, küçük ve orta ölçekteki otelleri bu zincirin içine almaya başlıyorlar. 50 ye yakın oteli “All Star Hotels” zinciri içine ekliyorlar. Böylece kendi kapasiteleri dışında da büyük bir kapasiteye sahip oluyorlar. Bir otelden 50 otele kısa sürede bu modeller kapasite arttırabiliyorlar.

2000’li yılların başında artık bir adım öteye geçmeleri gerektiğini anlıyorlar. Yurtdışından turist getirmeye başlayınca turizm acentesi olmaları zorunluluk halini alıyor ve Otelin hemen yanındaki bir yeri kiralıyorlar. Göreme’deki bir aktif olmayan bir turizm acentesini, 1995 yılında kurulmuş Gullivers Travels’i o yıllarda satın alıyorlar. Merkezini İstanbul’a taşıyorlar. Artık bir otel, bir pazarlama zinciri ve turizm acentesinin olduğu bir grup haline geliyorlar. Turizm acentesini açarken ne yapacaklarını çok iyi planlamıyorlar, daha çok bir gereksinimden doğuyor. Acenteyi açtıktan sonra 3 kişilik küçük bir ekiple çalışmaya başlıyorlar. Metin Altun asıl odağını buraya veriyor. Otelin yöneticiğini aktif olarak profesyonellere bırakıyor. All Star Hotels’in başında arkadaşı Ercüment var.

Turizm acentesini kurduktan sonra yurtdışıyla ilişki kurabilmek, yeni satışlar yapabilmek için Yunanistan’ı ziyaret ediyor. Bu sırada birçok acenteyi ziyaret ediyor. Aralarından bir tanesinin iş modeli ilgisini çekiyor. Burası diğerlerinden daha yoğun ve daha fazla kişi çalışıyor. Bu acente sadece yurtdışına gidenlere otel hizmeti vermeye odaklanmış bir şirket. Otel toptancılığı yapıyor. Yani yurtdışındaki operatörlerle, otellerle özel anlaşmalar yaparak maliyetlerini düşürerek yerel pazardaki operatörlere toptan yer satan bir model. Türkiye’de o yıllarda bu pazarın boş olduğunu düşünüyor Metin Altun. Turizm acentesinde bunu yapmaya karar veriyor. Sadece yurtdışına odaklanacağı bir iş modeline karar veriyor. Hatta amacı sadece Türkiye’deki müşterileri göndermek değil İnternet’in etkisini kullanarak tüm ülkelere hizmet vermek. Bunun için ekip kuruyor 3 kişilik ekibe yazılımcılar alıyor. O yıllar İnternet’e 56 kb modemlerle bağlanıldığı dönemler. Gullivers Travels Acentası için gtahotels.com alan adıyla bir site kurup yurtdışındaki otelleri yurtdışına satmaya başlıyor. Yabancı tur operatörleriyle anlaşıyorlar, onlar bu yıllarda Excel dokümanlarıyla otellerin fiyat yer bilgilerini gönderiyorlar. Mysql ile oluşturmaya çalıştırdıkları sitenin ilk versiyonda bunları yükleyerek dışarıya otel satmaya çalışıyorlar. Peki, model nasıl işleyecek diye düşünürseniz: gtahotels.com İngilizce bir tatil sitesi. Sitede bulunan yerlerden otel rezervasyonu yaptırabiliyorsunuz. 2000 li yılların başında bu işlerin hepsi elle yapılıyor arkasında otomatik online sistemler yok. Siz rezervasyonu giriyorsunuz, sistem arkasına gelen bu istek acente tarafından işleme alınıyor, sonra ilgili otelde yer uygunsa sizin rezervasyonunuz tamamlanıp size haber veriliyor. Tabi bu sistemi sadece Türkiye’yle sınırlı olduğunu düşünmeyin. Brezilya’dan bir müşteri gtahotels.com’a girip İngiltere’ye gitmek isteyebilir. Sitenin ilk yıllarında iletişim bilgilerinde adres olarak Türkiye gösteriyorlar ve telefon numarası olarak acente numaralarını veriyorlar. Aslında iş modeli doğru ama ilk aylarda o kadar amatörce başlıyorlar ki bazen yazılımda hatalar olurdu 2-3 gün site kapalı kalırdı diyor Metin Altun. Bu sistemle 2000 li yılların başında küçük küçük satışa başlıyorlar. 20, 30, 50 satışa ulaştığımızda şampanya patlatıp kutlamıştık diye anlatıyor o küçük başlangıç günlerini.

Satışlar arttıkça yurtdışındaki müşterilere hizmet vermek oldukça güçleşiyor. Bunun yanı sıra büyüyen dış taleple beraber 200 yılında Los Angeles’e bir ofis açmaya karar veriyorlar. Amerika’da şirket kuruyorlar ve ilk ofislerini Los Angeles’te açıyorlar. Böylece site üzerindeki adreslerinde bir Amerikan şirketi ve telefon numarası gözüküyor. Bu yurtdışında yaşayan müşteriler için daha kolaylık oluyor. Türkiye’le zaman farkı olan ülkelere bu şekilde hizmet verebiliyorlar. Gtahotels.com için yurtdışındaki operatörler ile ilişkilerini geliştiriyorlar, otellerle birebir anlaşmalar yapıyorlar. Böylece sistem 2003 yılına gelindiğinde oldukça büyüyor. Yazılım ekibini geliştiriyorlar, merkezlerini Sultanahmet’ten Harbiye’ye taşıyorlar. Yurtdışıyla yapmış oldukları anlaşmalar olduğu için Türkiye’deki seyahat acentelerine toptan satış yapmaya başlıyorlar. Bu amaçla B2B olarak çalışan Hotelspro.com’u açıyorlar. Bu sitede Türkiye’deki seyahat acentelerine yurtdışındaki otelleri toptan olarak satıyorlar. Aslına bakacak olursanız gtahotels.com içinden ikinci bir iş modeli daha çıkarıyor. B2C satışlar arttıktan sonra buradaki kaldıraç etkisini de kullanarak B2B satışlara başlıyorlar. Böylece Türkiye’deki pazarla da daha yakından çalışmaya başlamış oluyorlar.

2005 yılında gelindiğinde Harbiye’de çalışan sayısı 40 kişiye kadar çıkıyor. İki katlı yere nerdeyse sığamayacak kadar büyüyorlar. Bu ekip içinde call center ekibi, yazılım, satış pazarlama oluşuyor. Bu yıl tatil.com, otel.com alan adını Amerika’da yaşayan bir Türk’den satın alıyor. Daha sonra gezi.com alan adını da bir Amerikalıdan satın alıyor. 2000 li yıllardan bu yana İnternet üzerindeki modellerle yakından uğraştığı için Metin Altun arama motorlarında doğal sonuçlarda nasıl üst sıraya çıkılabileceğinden, İnternet’te hedefli pazarlamanın nasıl yapılacağını çok iyi biliyor. Yurtdışındaki satışlarını bu şekilde hızla arttırmaya devam ediyorlar. 2005’ten bu yana tatil.com’u da Türkiye pazarı için açıyor ve iç piyasaya da giriyor. Gtahotels.com ve otel.com için call center merkezini Malezya’ya taşıyor. Bugün toplam 45.000 otelle anlaşması olan günde 1500 rezervasyon yapan bir tatil fabrikası halini alıyor. Grubun toplam cirosu 200 milyon Euro’ya ulaşıyor. 1990’ların başına Topkapı otobüs terminalindeki bu genç 2008 ‘de dünyadaki diğer internet acentelerinde ilk 20’nin içine giren büyük bir başarıya imza atıyor.

Yarın Girişimcilik Zirvesinde Metin Altun 2005’den sonraki inanılmaz yükselişi anlatacak

Stefano D’anna tanışmam 3 yıl önce Etohum Girişimcilik Zirvesi öncesinde olmuştu. Etohum girişimcilerimizden Faruk, Stefano öğrencilerindendi ve onu konuşmaya davet ettik. Bu süreç içinde kendisiyle bir çok kez buluşup sohbet ettik. Bir araya geldiğimizde her zaman çok sıcak karşılar, Akdeniz insanının yakınlığıyla sarılırdı. Konuşmalarımızdan bana damıtılmış düşünceler kaldı. Profesör Eylül ayında aramızdan ayrıldı. Dünya tıpkı onu düşlediğimiz gibidir derdi.

Ofisimiz eksi birinci kattaydı. Garaja giden seviyedeydi, o sebeple kapısına Etohum Garaj yazdık. Odalara bölünmemişti daha önce binadaki bir şirketin restoranı olarak kullanılmıştı. İçerisini Kerim sıfırdan yaptı. Her seferinde olduğu gibi dekorasyon için aylarca bakınıp durduk ama ilk döşendiği gibi kaldı hep sade ve fonksiyonel. Isıyı ayarlayamıyorduk ya çok sıcak oluyordu ya da çok soğuk, bir de gün ışığı almıyordu. Toprağı gören pencereleri vardı. Sabah girdikten sonra dışarıdan haberimiz olmuyordu.

Abimle benim yeşil bir bisikletimiz vardı. Mahallenin sonunda boş arazi kışın yağmur yağdığında gölcük olurdu. Kurbağa yavrularını elimize alırdık, bir de yazın aynı yerde uçurtma uçururduk. Okul tatil olduğunda sabah erkenden mahalleye çıkar akşam geç vakitte eve gelirdik. uzaktaki mahallelere bisikletlerle giderdik. Çenesuyu o zaman mahallelerdeki ortak çeşmelerden içilirdi. Bidonları doldurup eve taşırdık. Evimizde banyo sobası vardı. Banyo yapmadan öncesinde ısıtırdık. Arka bahçemizdeki bodrumda kömür ve odun depolardık. Kışın buradan kömürü ortaokula gitmeye başladığımızda ben taşırdım. Gece soba söndüğünde sabahları ev soğuk olurdu.

Üniversite sırasında yazları Antalya’da otelde çalıştım. Sabah erkenden çalıştığım deniz spor okulunu çalı süpürgesiyle süpürürdüm. Tüm gün kıyıdaki sörf tahtalarını ve yelkenlileri karaya taşırdım. 3 ay boyunca kazandığım parayla kendime kışlık bir mont almıştım. Okulun sahibi Rainer’di. 6 ay Türkiye’de geçirir 6 ay Almanya’ya dönerdi. İlk yurtdışına çıkışım lise sırasında olmuştu. Son sınıfta İskoçya’ya gitmiştim. Tek başıma Edinburgh’yu gezmiştim. Sahibi Türk olan bir pizzacının üzerinde kalmıştım. Evinde sahibi oydu. Sütlü çayı ilk defa orada içtim. Beni çok etkileyen ‘The Big Blue’ filmine orada gitmiştim.

Almanya’dan geri döndüğümde 2 ay boyunca Hollanda Başkonsolosluğunda danışman olarak çalıştım. Konsolosluk Beyoğlunun sonuna doğrudur. Tünele gelmeden önce sol taraftadır. Perili olduğu söylenir. Adı Beyaz güldür. Esrarengiz bir varlık olarak rivayet edilir. Bekâr Cornelis Calkoen’un olağanüstü güzel sevgilisi olduğu ve 1743 yılında Calkoen’un tayini çıkınca ardından aşk acısıyla öldüğü ve ruhunun hâlâ Saray’da gezdiği söylenir. Bahçe merdivenlerinin duvarına küçük bir heykeli vardır. Müslim’le burada tanıştım. Müslim ofisi temizleyen görevliydi. Akşamları masama gelir sohbet ederdik. Kümesteki Kartal Neden Uçamaz kitabını da bu dönemde yaz aylarında yazdım.

Üniversitede düşük not aldığım tek sınav vardı. O vizede elim konuma dolaşmıştı tüm sınav boyunca nerdeyse bir şey yapamamıştım. Cenkmen ve Uluçay’la kaldığımız evde genelde yemek yapmazdık Beşiktaş’ta ara sokakta Anadolu lokantasında yerdik. Çorba, yarım porsiyon pilav ve et. Bankada çalışmak 2 yıl boyunca eziyet gibi gelmişti. Meslek İntiharı kitabını okuduktan sonra ayrılmaya karar vermiştim.

Sanırım Cumartesi’ydi garajda girişimcilerle görüşüyorduk. Ankara’dan tek başına bir üniversite öğrencisi gelmişti. Ne yaptığını anlamadım. Ön yargım hızla çalıştı. Projenin anlamsız olduğuna karar vermek üzereydim. Geçenlerde 1.000’in üzerinde girişimciyle görüştüğümü hesapladım. Odaya girişlerinden itibaren başlıyor karar verme mekanizmam artık. İlk merhaba ve selamlaşma sırasında veriyorum kararımı. Ön yargı bu olsa gerek.

Beni bankacılıktan sonra işe alan kişi Orhan Göksal’dır. Çalıştığım süre boyunca erken aşamada internet girişimleriyle ve eticaretle uğraştım. İnkubasyon ve girişimcilere destek sistemleri o gün düşünmüştü. New York’a ilk defa 2000 yılında gittim. Columbia Üniversitesi’nde Eticaret eğitimine göndermişti. Çok yüksek bir enerjisi vardır Orhan beyin.

Profesör ”Düşünü sev, ona tüm gücünle inan, her zorluğa rağmen peşinden git. Gerçekleşecektir.” derdi. Her sabah bu heyecanla kalkıyorum bazı geceler uyumuyorum. Pozitif düşüncenin gücüne inanıyorum. Dünya tıpkı onu düşlediğimiz gibidir. Şimdi yepyeni bir dünya düşlüyorum.

Serzenişim tek delikli düğme üreticilerinedir. Kimse üzerine alınıp konuyu başka noktalara çekmesin. Politikayla, siyasetle işim olmaz. Henüz bu sosfistike bir bilimi, özellikle ülkemizdeki gelişmişlik seviyesinde, anlamış durumda değilim. House of Cards seyrederim o kadar. Bazen de salonda kanepede seyrederken uyuyor buluyorum kendimi. Şimdi ilk paragrafta seslendiğimiz hedef demografiyi anlattım. Aşağıda bu kiteleye mesajlarımı vereceğim. Umarım bu sefer anlarlar.

1950’lere geri dönelim istiyorum senin derdin nerdeyse ikinci dünyası savaşı sonrasına dayanıyor. Belki sen kısa pantalonla oynarken bu adamlar soğuk savaş vesilesiyle bir sistem buluyorlar. Adına da uzun süre sonra internet adını veriyorlar. Tarihçeyi kısa geçiyorum. Okumaz sıkılırsın diye. Ya da sana anlatanları baymamak için.

Kaba taslak 60 yıl önce diyelim akılda kalsın bu adamlar bilgisayar üretim teknolojilerinde de iyileştirmeler yapıyorlar. Sen hala ülkende karşılık bulacak kelime aramakla boğuşurken ‘inovation’ denilen tek dişi kalmış canavar dünyayı değiştirmeye niyetli insanlar tarafından sürekli tekrarlana tekrarlana uzaya çıkıyor iniyor bir daha çıkıyor sonra üzerine tur atıyor. Aslında matbaa suçlu değil anlayacağın.

Paragrafları da çok uzun tutmamaya, cümleleri uzatmamaya çalışıyorum. Nerede kalmıştık adamlar yıllar önce bu internetin temellerini atıyorlar 1990’ların ikinci yarısından itibaren de olayı ticarileştiriyorlar. Anlayacağın para işi devreye giriyor. Olaya hemen ‘hah işte vergi’ gözlüğünle bakmayasın sakın. Çünkü başka bir niyetleri var. Bu adamlar bildiğin dünyayın ticari, kültürel, ekonomik, sanatsal veya ismini ne koyarsan koy geliştirmeye çalışıyorlar. Hatta bir kısmı şirketlerini kurarken küçükcük aşamada bile dünyayı değiştirmek vizyonuyla yola çıkıyorlar.

Bir kısım buluşlarını bile bak diyim ben bile anlamıyorum. Sana diyim biz bunlardan daha iyisini yaparız. Örnek vereyim biz dünya 3ncüsü futbol takımı çıkarmadık mı? UEFA kupasını almadık mı? Yoğurdu bulmadık mı? 1nci, 2nci ve 3ncü köprüleri bizim işçilerimiz yapmadı mı? Evelallah hepsini yaparız. İçinde inancın olduktan sonra başaramayacağın hiç bir şey olmaz. Bunu en son ”Tek düğmeli üreticiler derneği” seçimlernde kanıtlamadık mı?

İşte yazının burası kritik. Yukarı çıkarken birşeyler anlattık şimdi yokuş aşağıya inerken mesajımızla bağlamak gerekiyor. Bu kadar vaktini aldık okudun bir amacı olmalı bu kadar yüzlerce kelimenin bir araya gelen bağlacın. Dikkat etmediğim edebi kuralların.

Çıktığın vitesle in derler. 1 veya 2’ye al vitesi. Otomatikse dokunma o halleder. Bu otomobil mevzu açılmışken Silikon Vadisi denilen yer var ya orada üretmeye başlamışlar bu cihazlardan. Otomobil 1886’da Carl Benz tarafından bulunuyor bu arada. Amerika’da da Ford 1903 yılında Detroit’in dış mahallerinde nerdeyse Michigan’a yakın bir mevkide kuruyor şirketini. Bu yılları özellikle buldum. 150 yılı aşkın bir ‘inovasyon’ var üstünde oturduğun bu dört tekerleğin üzerinde. Ne dicem sonra bu Detroit var ya batıyor. Şimdiler de bu silikon vadisi denilen yerde bunları üretiyorlar. Bildiğin internet var içinde yakında sosyalleşirler de. İki araç birbirini tanır yol verir felan. Unutmadan elektrik tüketiyor bunlar.

Toparlayalım mesajı. Ne demiştik bu kadar kalabalık yazıda. Bir teknolojik gelişmenin sonucunda çıkan icatlar dün bulunmadı, yüzyıllık bir macera. Uzun vadeli yatırımların ve sürdürebilir bir vizyonun eseri. Dolayısıyla bugün salya sümük ağlamana gerek yok. Gölge etme otur çalış senin de olur. Günlük evinin sorunlarıyla uğraşırken bu iki çocuk çıkıp çalışıyor bazen arama motorunu geliştiriyor bazen iletişimde devrim yaratacak inovasyonlara imza atıyorlar.

Şimdi desen ki bizim de topçularımız var onlar kadar iyi oynuyoruz. Fayda etmez 1-2 dışa düşen örnek haricinde başarı yakalaman mümkün değil çünkü yol yanlış haritayı ters tutuyoruz. bu dışa düşenlerde sürüden ayrılan tipler. Birisinin demesi lazım bu hedefe gidiyorsak harita tek ama düz okuman lazım. Ters tutarsan ne ekonomini büyütebilirsin ne de sanayini geliştirebilirsin. Üretttiğini düşündüğün uçağın, bırak uçağı ya bilgisayarın, (biz bilgisayar üretmiyorduk ki) işte üreteceğin neyse parçalarının hepsini yurtdışından alırsın sonra koltuğunu ben üretiyorum diye böbürlenirsin.

Evet diyorduk ki mesele para olursa yeni dünyanın kuralları değişti onları hatırlatayım sen de dernek yasalarını buna göre toparla düzelt. Kim teknolojiyi bulursa o topluyor araziyi. Dolayısıyla artıklardan otlanmaya çalışmayalım oturalım konuşalım. Belki yürüyerek yetişmemiz çok uzun sürecek bu drone üreticilerini ama bir yerden başlayalım. Her seferinde oyunu bozuyorsun başa dönüyoruz. İlk kutuya koyuyoruz piyonları.

Özetle diyeceğim şudur Muhittin, adına teknoloji, bilişim koyarak vadi üretmezsin. Teknoloji dediğin şey fabrikada yapılmıyor. Ülkenin en iyi yazıcılımcılarını bir binaya koysan ortaya bir şey çıkmaz. Şu andaki kültür, ekonomik sistem veya ortalık inovasyon yapmaya, teknoloji üretmeye uygun değil. Yabancılardan medet umma, kimse araştırma geliştirmesini buraya kurmaz. Godot gibi bekler durursun. Haydi hala geç değil otur konuşalım ama sakın interneti tekrar bulurum istersem ben ülkemi intranet yaparım deme. Masaya oturup konuşmamızın başlangıcı bu espri olmasın, bana başka bir fıkra anlat kır buzları.

İster bilinçli, ister bilinçsiz olsun, kişinin başına dışardan gelen hiçbir olay onun rızası olmadan gerçekleşmez. Hiçbir şey insanın düşüncelerinin içinden geçmeden oluşamaz. İşte bu sebeple, düşünce en büyük güçtür. Tanrılar Okulu

Prof. Stefano D’anna

Yengeç avcıları avladıkları bir yengeci sepete koyduktan sonra ikinci bir yengeci sepete atarlar ve bu iki yengeç birbirlerine sarılır, biri diğerinin dışarı çıkmasına izin vermez. İki yengeci sepete atan yengeç avcısı onların dışarı çıkamayacağını bilir. Bu yüzden yengeç sepetlerinin kapağı yoktur.

Kurbağalar bir gün yarışma düzenlemiş. Hedef; çok yüksek bir kulenin tepesine çıkmakmış. Bir sürü kurbağa da arkadaşlarını seyretmek için toplanmış ve yarış başlamış.Gerçekte seyirciler arasında hiç biri yarışmacıların kulenin tepesine çıkabileceğine inanmıyormuş.Sadece şu sesler duyulabiliyormuş: ”Zavallılar! hiç bir zaman başaramayacaklar!”

Yarışmaya başlayan kurbağalar kulenin tepesine ulaşamayınca teker teker yarışı bırakmaya başlamışlar. İçlerinden sadece bir tanesi inatla ve yılmadan kuleye tırmanmaya çalışıyormuş. Seyirciler bağırmaya devam ediyorlarmış:”Zavallılar! hiç bir zaman başaramayacaklar!”

Sonunda bir tanesi hariç, hepsinin ümitleri kırılmış ve bırakmışlar. Ama kalan son kurbağa büyük bir gayret ile mücadele ederek kulenin tepesine çıkmayı başarmış. Diğerleri hayret içerisinde bu işi nasıl başardığını öğrenmek istemişler. Bir kurbağa ona yaklaşmış ve sormuş;”Bu işi nasıl başardın?” diye. O anda farkına varmışlar ki; Kuleye çıkan kurbağa sağırmış!

Siz de, hayallerinizi gerçekleştiremeyeceğinizi söyleyen söz ve kişilere karşı hep sağır kalın. Olumsuz düşünen insanları duymayın!

(anonim)

Silikon Vadisi bir düşünce yapısıdır, bir bölgenin adı değildir.

Sevgili siyasetçiler tane tane yazacağım belki okumanız kolay olur belki daha kolay anlarsınız.

İnovasyon kiloyla satılmaz, teknoloji fabrikada üretilmez.

Destek veriyoruz fikri olana para veriyoruz kimse gelmiyor diye dövünme, para hiç bir şeyi çözmez, sadece bir araçtır.

Bilgi devrimini anlamakta geç kalırsan ekonomini ömür boyu düzeltemezsin. Sanayi devriminde katma değeri küçük işlerle uğraşırsın. Başkasının üreticisi olursun.

Yıllardır yetiştirdiğin yeteneklerini kaçırırısan ülkenin kaynaklarını diğer ülkelere sunuyorsun demektir. Komplo arama.

Tüm yaptıklarının sorumlusu sensin, bu internet yasası senin seçimin.

Bu internet yasası bu ekosistemin yıllardır geliştirmeye çalıştığı tüm kazanımları bir günde siler.

Silikon Vadisi bir düşünce yapısıdır, bir bölgenin adı değildir.

Yabancı yatırımcı çekmeye çalışıyorsun ve doğrudan yatırımları arttırmaya çalışıyorsun ya, bu yasayı maharetli metin yazarların anlatamaz.

Yetenekli girişimcilerin senden destek alır şirketini başka bir ülkede kuruverir. Anladığın dilden diyim başka ülkeye vergi verir. Başka ülkenin istihdam sorununu çözer.

Sen bu internet yasasını şu anda sana fayda getireceğini sanıyorsun ya, gün döner gelir ucu sana dokunuverir. Ülkenin büyümesi durduğunda ekonomistlerin nedenini anlamazlar.

Tecrübeli girişimciler toprakta yetişmez.

Demokrasiden dem vuruyorsun ya bu yasa ülkeyi Orta Afrika’daki ülkelerin arasına koyar.

Güzel binalar yaparak içini rengarenk boyayarak isimlerinin sonuna ‘Vadi’ getirerek teknoloji geliştiremezsin.

Bunun üzerinde cümleyi aynı anda aklında tutabileceğini, anlayacağını düşünmüyorum.

Özetleyim; bu İnternet yasasını çıkartırsan son 10 yıldır gelişen sektörün, (konuştuğun dilden diyim) içine edersin. Sonra kokusundan yanında duramazsın.

Geçen Ekim ayında ailece Helsinki’ye gittik. Tallinn deniz otobüsüyle bir buçuk saat tutuyor. Finlandiya kızgın kuşların ülkesi. Bir fareden (Disney) veya bir kuştan (Rovio) ülke nasıl bir ekonomik değer elde edebiliyor? Tallinn Estonya’ın başkenti, Skype’in çıktığı küçük kuzey Avrupa ülkesi. Manisa’nın nüfusu 2012 istatistiklerine göre 1,3 milyon kişi, Estonya 1,3 milyon ve 45 bin km2’lik bir alana sahiptir. Kaba bir hesaplamayla Konya büyüklüğünde ve Manisa nüfusuna sahip bir ülkeden bahsediyoruz.

San Francisco’da her yıl Haziran ayında ‘LGBT Pride Parade’ düzenleniyor milyonlarca gay, lezbiyen, biseksuel bu festivale geliyor. Sadece Amerika değil tüm dünyanın bu konuda başkenti olmuş durumda. Helsinki’de şehrin ortasında opera, modern sanat müzesi, ulusal tarih müzesi, ulusal sanat müzesi yer alıyor. Dublin’de bir çok ülkeden insan yaşıyor. Büyük internet şirketlerinin merkezlerinin burada olması şehri global bir yere çevirmiş. Tüm ülkelerin insanları bir arada. Belki bana rasgelmiş olabilir taksi şoförü müşteri beklerken kitap okuyordu.

Bir binaya, binalar topluluğuna veya bir bölgeye ‘Bilişim, Teknoloji, İnovasyon veya Vadi’ adı vermek onu teknolojinin çıkacağı yer haline getirmiyor. Girişimcilik veya internet adını sürekli tekrarlamak ortaya başarılar çıkarmıyor. Endüstri devriminin başarılı şirketlerinden başlayarak bilgi ekonomisinin şirketlerine doğru inceleyelim. Hangi değişkenlerin bu şirketleri oluşturduğunu analiz edelim. O zaman farklı faktörlere ulaşacağız. Ağzımızdan sürekli düşmeyen kültür ve ekosistem kavramlarını biraz deşmemiz gerekiyor.

Tüm fikirlere açık mısınız? Düşünün şehrinizde tüm dünyanın gay festivali yapılacak halkınız buna hazır mı? Sanat, yaratıcılık ve inovasyon bunlar hep yan yanadır. Bu alanlarda ne yapıyorsunuz? Dünyanın tüm yeteneklerini bir araya çekmeniz gerekli birlikte yaşamak için günlük yaşamınız hazır mı?

Sorunumuz nedir? Türkiye’den Bill Gates’ler ve Steve Jobs’lar çıkarmak istiyoruz. Bunun için hibe programları ve bilimsel destekler hazırlıyoruz. Parayla tüm her şeyin çözüleceğini umut ediyoruz. Betonun üzerine tohumlar saçan çiftçi gibiyiz. Bu tohumlardan bir kaç tanesinin şansına kırıklardan girip büyük bir ağaç olacağını ve meyvelerinin tüm herkesi doyuracağını, gölgesinde dinleneceğimizi düşünüyoruz. Yapmamız gereken toprağı ortaya çıkarmak, gübrelemek, sulamak ve tohumların büyüyeceği uygun bir ortamı oluşturmaktan fazla değil.

Ortaya yeniliklerin ve inovasyonun çıkmasını istiyorsak. Her türlü fikri ortaya koyabilecek bir ortamın oluşmasını sağlamak lazım. İlk olarak ‘Benim dediğim olacak bu kesindir ve en iyisini ben bilirim kültüründen vazgeçmek’ Sanat, yaratıcılık ve teknolojinin tüm yeteneklerini bir araya getirmek gerekli. Tüm sanat dallarını desteklememiz ve sanatçıları çekmemiz gerekiyor. Silikon vadisi kültürü sadece yazılımcıların bir binaya oturtulup kod yazmalarından oluşmuyor. Dünyanın en iyi insanları tüm yıl ılıman bir iklimde, oldukça düzgün bir yaşam koşullarında, rekabetçi bir ortamda bir arada oturuyorlar. Bunu ikinci dünya savaşından sonra 60 yıldır yapıyorlar.

Sadece biz değil Avrupa’nın bir çok ülkesi Silikon Vadisini kopyalamak istiyor. Hepsi şehirlerinden girişimler çıksın dünyayı değiştirsinler istiyorlar. Bizim yaptığımız gibi Londra’da bu işin adına ‘Tech City’ koymuş. Berlin bunun için çalışıyor. Avrupa’da her şehir büyük konferanslara ev sahipliği yapıyor. Tabi bu ülkelerin yöneticileri kızgın kuşların ekonomik değerini bilgi ekonomisinin ülke ekonomisine elle tutulmayan nasıl faydalar getirdiğini uzun süredir biliyorlar. Avrupa’daki bir çok şehir Silikon Vadisi kültürünün ortak özelliklerini taşıyor, ancak küçük bir kaç sosu içinde barındırmadıkları için yemek aynı tadı vermiyor. İşin diğer tarafı çok benzer bir yemek yapsanız bile zamanı kopyalayamıyorsunuz. 50 – 60 yıl boyunca bu kültürü sürdürecek bir düzene ihtiyacınız var. Tüm faktörleri bir araya getirdikten sonra bile çalışması kolay değil anlayacağınız.

Londra, finansın başkenti, sanat, yetenekler bu şehirde birlikte yaşıyor. Şehir düzgün bir hayat seviyesine sahip. Bir çok teknoloji şirketi burada ofis açıyorlar. Kültür olarak Amerika’ya çok benzer olduğu düşünülebilir. İyi üniversiteler var, ancak onlarda network etkisini yakalamış değiller. Startup’lar Londra yerine San Francisco’da kurmayı tercih ediyorlar. Londra’nın kendisini ayıştıracak hiç bir özelliği yok. Devlet, hatta belediye bile startup’ların burada kurulması için hibeler dağıtmaya başladı ancak bunların başarılı olacağını düşünmüyorum.

Yukarda belirttiğim gibi finansman bence ekosistemin oluşmasında önemli bir katsayısı olan bir değişken değil. İlk önce yapılması gereken diğer işler var. Alparslan’ın Malazgirt savaşıyla Anadolu’ya girişi 1071. Oxford Üniversitesinin kuruluşu 1096’lara dayanıyor. Cambridge ve Harvard’ın kültürü, Oxford Üniversite’sine dayanıyor dersek yanlış olmaz. Böyle köklü bir eğitim sisteminden bahsediyoruz. Dünyanın en iyi öğrencileri geliyor ancak internet ekonomisinde başarılı şirketler henüz çıkarmış değil. Oxford üniversitesinin yemekhanelerinde sınıf ayrılıklarını gördüğümde sebebin bu olduğunu düşündüm. Profesörler, doktorlar, kıdemli öğrenciler ve yeni öğrenciler birbirinden ayrılıyor ve farklı yerlerde oturmak zorundalar. Profesörler Hary Potter’da gördüğümüz gibi sahnede yüksekçe bir yerde oturuyorlar. Yanlış bir dinlenme odasına girdiğinizde çıkmanız isteniyor. Bu kültürde yeni ekonominin kurallarına uygun yaratıcı işlerin çıkmasını beklemek çok iyimserlik olur. Temel bilimlerle ilgili çalışıyorlar ve bu konuda dünyanın en iyileri arasındalar. 40’ı aşkın Nobel ödülleri var.

Başka ülkelerin sorunları bizi germesin, dönüp biz nasıl başarılı olabiliriz ona bakalım. Uzun süredir düşündüğüm faktörler şunlar.

1. Sanat kültürü: yaratıcılık, müzik, resim, heykel, bale, tiyatro ve sanatın diğer tüm dallarını tüm dünyadan çok daha fazla desteklemek gerekiyor. Girişimciliğe değil buraya hibeler verelim.

2. Yetenek: Dünyanın tüm yetenekleri çekmemiz lazım, onların birlikte yaşayabilecekleri alt yapıyı hazırlamamız gerekiyor. Şirket ve diğer hukuk altyapımız hazır olmalı. Yabancı dil bilen vatandaşlarımız hızla artmalı.

3. Temel Bilimler: Temel bilimlere yatırım yapmamız ve tüm destekleri bunlar için harcamamız gerekiyor. Girişimcilik için parasal desteğe ihtiyaç yok. Doktoralı öğrencilerimize temel bilim konusunda araştırma yapmaları için hibeler verelim.

4. Fikirlere açıklık: LGBT Pride Parade’ı dahil olmak üzere düzenleyebilecek kadar her türlü fikre açık olmamız, ön yargılı fikirlerimizden sıyrılmamız gerekiyor.

5. Yaşanabilirlik: Dünyanın en uygun iklimine sahibiz insan standartlarında yaşanacak şehirler oluşturmamız gerekli.

Tüm bu maddeleri 50 yıl boyunca devam ettirebilirsek çok güzel bir arazimiz olur. Üzerine istediğimiz tohumu ekebiliriz. Her türlü tarım yapılabilir hale gelir.

3 Haziran Pazartesi günü Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Bilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü, Girişimciyi Geliştirme ve Destekleme Daire Başkanlığı davetlisi olarak Ankara’da Teknogirişim programına deneyim, görüş, önerilerimi vermek ve daha etkin, işler ve faydalı hale getirmek üzere Bakanlığa gittim.

Girişimciyi Geliştirme ve Destekleme Daire Başkanlığı tüm bürokratlarının gerçekten böyle bir toplantıyı düşünmeleri taktir edilmesi gerekiyor. Hatta bu toplantı serisini devam ettirecekler.

Bilim, sanayi ve teknoloji bakanlığı 2009’dan bu yana teknoloji odaklı girişimleri Teknogirişim Sermayesi programıyla destekliyor. Başvurular 1 Ekim – 1 Kasım tarihleri arasında yapılmaktadır. Desteğin verilmesi Nisan – Mayıs aylarına kadar sürmektedir.

Üniversitede son yılında olan öğrenciler veya 5 yıl içinde mezun olmuş olan gençlere yönelik olan yenilik odaklı iş fikirlerine yönelik teminatsız ve geri ödemesiz olan 100.000 TL hibe programı Türkiye için önemli olduğunu düşünüyorum.

Uzun süredir blog yazısı yazmıyordum. Bugün Teknogirişim’in verilişi ve teknik detaylara girmeden bu programın ülkemiz için daha verimli getirilmesi için önerilerimi sunacağım.

Son 5 senenin istatistikleri

Başvuru sayısı
2009 – 159
2010 – 724
2011 – 859
2012 – 1.597
2013 – 1.539

– Toplam başvuruların %65’i son 2 senede gelmiştir.

Desteklenmeye değer bulunan girişimciler
2009 – 83
2010 – 100
2011 – 288
2012 – 296
2013 – 307

Desteklenen girişim (sözleşme imzalanan)
2009 – 78
2010 – 102
2011 – 272
2012 – 288
2013 – 294

– 5 sene için toplam başvuru yapanlardan %21’i desteklenmeye uygun görülmüştür.
– Seçilen girişimcilerin %4’i desteği almamışlardır.

Üniversitelerin Şehirlere göre dağılım

• Ankara %43
• İstanbul %20
• İzmir %4
• Konya %4
• Trabzon %3
• Adana %3
• Elazığ %3
• Kocaeli %3
• Kayseri %2
• Antalya %1

– Seçilen girişimcilerin %63’ü 2 şehirden geliyor. Ankara ve İstanbul
– Seçilen girişmcilerin %85’i toplam 10 şehirden oluşuyor

Teknolojik alanlara göre

• Elektronik Bilişim Tek. Telekominikasyon 38%
• Endüstriyel üretim malzeme ve taşıma tek. 20%
• Diğer endüstriyel teknolojiler 12%
• Enerji 11%
• Biyolojik bilimler 7%
• Fiziksel ve pozitif bilimler 6%
• Tarımsal gısa endüstrisi 3%
• İnsan ve çevre koruması 2%
• Tarım ve deniz ürünleri 1%
• Ölçümler ve standartlar 1%
• Sosyal ve ekonomik konular 0%

– Seçilen girişimlerin %70’i ilk üç alandan seçilmektedir.
– İlk 5 alan toplam girişimcilerin %88’ini kapsamaktadır.

Teknogirişim alan işletmelerin şehirlere göre dağılımı

• Ankara 46%
• İstanbul 22%
• Konya 4%
• İzmir 4%
• Kayseri 3%
• Kocaeli 3%
• Trabzon 3%
• Adana 2%
• Elazığ 2%
• Antalya 2%

– Desteklenen girişimcilerin %68’i Ankara ve İstanbul’da işletmelerini kurmaktadırlar
– Desteklenen girişimcilerin %91’i toplam 10 şehirde işletmelerini krumaktadırlar

Girişimcilere devlet desteği sadece Türkiye’de değil dünyada bir çok  ülkede yapılmaktadır. Uygulamalar birbirlerinden farklı olsada başlangı aşamadaki girişimcileri hızlandırmak ve ekosistemin geliştirilmesi için verilmektedir. Arjantin, Avustralya, Brezilya, Kanada, Çin, Fransa, Almanya, Hindistan, Endonezya, İtalya, Japonya, Meksika, Rusya, Suudi Arabistan, Güney Afrika, Güney Kore, İngiltere, ABD, Avrupa Birliği, Şili örnekleri bakanlık uzmanları tarafından detaylı olarak karşılaştırmalı analiz edilmiştir.

Aşağıda raporda yer alan bazı ülkelerin incelemelerini sunumdan alıntı yaparak yazıyorum

Bu ülkelerden Şili son senelerde özellikle bilişim teknolojilerine olan desteğiyle tüm dünyanın ilgisini üstüne çekmiştir. Bakanlık uzmanlarının raporunda özel bir bölüm ayrılan bu destek yakından incelenmelidir. Start-Up Chile Şili hükümeti tarafından başlatılan, InnovaChilie aracılığıyla Corfo tarafından yürütülen, yüksek potansiyele sahip girişimcilerin erken aşamalarda dikkatini çekerek startup firmalarını Şili’de başlatıp global hale getirmeleri için bir platformdur.

Amacı Şili’yi Latin Amerika’nın inovasyon ve girişim merkezi haline getirmektir. Şili hükümeti ve Ekonomi Bakanlığı tarafından paylaşılmaktadır.

Seçim kriterleri içerisinde en önemi kriter seçilen girişimcilerin küresel bir zihniyetle çalışması, başarıya giden yolun izolasyonla değil dışa açılımla olduğuna inanmasıdır. 2010 yılındaki pilot uygulaması sonraki yıllara öncülük etmiştir. 2014’te ise 1000 startup firması hedeflenmektedir.

Start-Up Chilie Forbes, The Economist, BusinessWeek, ve TechCrunch gibi dergilerde yayınlanarak ciddi anlamda uluslararası tanınırlık kazanmış ve Startup Amerika, İngiltere, Yunanistan, ve İtalya gibi programlara esin kaynağı olmuştur.

Amerika girişimciliğin beşiği olarak görülmesine rağmen Startup America programını düzenlemektedir. Startup America, ülke çapında yüksek-büyüme potansiyeli olan girişimciliği yönetmek, canlandırmak ve hızlandırmak adına Beyaz Saray tarafından yapılan bir girişimdir. Ocak 2011’de Obama tarafından ülkede girişimciliğin ciddi biçimde yaygınlaştırılması ve başarının artırılması için federal hükümetler ve özel sektöre çağrı yapılmıştır. Obama Yönetiminin bu çağrısından sonra girişimlere yönelik politikalar beş alanda yoğunlaşmıştır.

• Startup girişimlerinin sermaye ulaşımını açmak
• Mentor ve eğitimcileri girişimcilerle buluşturmak
• Zorlukların azaltılması ve girişimciler için devlet desteklerinin artırılması
• Yeni teknolojiler için laboratuvardan piyasaya yenilikleri hızlandırmak
• Sağlık, temiz enerji ve eğitim gibi alanlarda pazar fırsatlarını artırmak

Özel sektördeki liderlerin oluşturduğu bağımsız bir ortaklık olan Startup Amerika Ortaklığı ile, girişimciler, şirketler, üniversiteler, vakıf kuruluşları ve diğer liderler bir araya getirmiş ve Startup firmalarının hızla büyümesi ve yenilikleri gerçekleştirmesi amaçlanmıştır. Kısa zamanda bu ortaklık uluslararası alanda 1milyar $ üzerinde iş akışı oluşturmuş ve gelecek birkaç yıl içinde 100.000 startup firmasına destek sağlayacak şekilde tasarlanmıştır.

Brezilya geniş toprakları ile tarımsal üretim konusunda öne çıkıyor. Ülke ekonomisi tarımdan enerjiye farklı sektörlerde hareketli bir görünüm su­nuyor. Ancak ülkenin inovasyon mo­deli açısından tarım sektörü önemli bir laboratuvar görevi görüyor.

1990’ların ortasından 2000’lerin ortasına ge­çen süreçte Brezilya’nın tarım ürünleri üretimi ciddi düzeyde arttı. Nasıl başardı? Dünya ekonomisin­deki uzman olduğu alana yoğunlaştı ve inovasyon konusunda verimli bir ka­mu-özel işbirliği sağlandı.

Bu program birer yıllık dönemler halinde gerçekleştirilmektedir. Her dönem 3 duyurudan oluşur. Birincisi, hızlandırıcıların seçilmesi ve nitelendirilmesinden, diğer ikisi ise startup projelerinin aşağıda belirtilen aşamalar doğrultusunda seçiminden oluşur.

1. Faz – Bu fazda startup firmalarının başlangıç süreçlerinden sorumlu olan hızlandırıcılar seçilir. Başlangıç süreçleri; mentor desteklerini, girişim sermayesi sağlanması, araştırmacıları, ar-ge faaliyetlerini ve diğer işlemleri içeren markete yönelik ürün/servis geliştirilmesini amaçlayan kısa bir süreçtir.
2. Faz -Hızlandırıcıların seçiminden sonra, küresel anlamda (projelerin %25i Brezilya dışından olabilir) startup (Başlangıcından itibaren en fazla 3 yıl geçmiş teknoloji alanındaki faaliyet gösteren mikrogirişimler) seçim süreci başlar. Bu faz dönemler halinde yılda iki kez gerçekleştirilir.
3. Faz- Bu fazda hızlandırma işlemi başlar. Seçilen Startup firmaları, hızlandırıcıların kendine özgü altyapısı ile birleştirilerek, kendi ar-ge projelerinin gerçekleştirilmesi için destek alırlar.

Kanada’da girişim sermayesi şirketleri tarafından fonlanmış firmaların satışlarının ortalama %70’i ihracata dayalıdır. Söz konusu oran, Kanada özel sektörünün genel ortalaması olan %17’nin yaklaşık 4 katı üstündedir. İki oran arasındaki önemli fark, Kanada örneğinde girişim sermayesi fonlarının ihracata dönük faaliyet gösteren firmalara odaklandıklarını net bir şekilde  ortaya koymaktadır.

2012 yılında Almanya’daki şirketle­rin Ar-Ge harcamaları 50 milyar Euro’yu aştı. Almanya Ar-Ge konusunda dikkat çekici bir portföy sunuyor. Ülke birçok Avrupa ülkesi gibi enerji kaynakların­dan yoksun. Ama özellikle yenilenebilir enerji alanındaki geliştirmelerle arada­ki açık kapatılmaya çalışılıyor. Ar-Ge’nin geleceğe yatırım olduğu ve ihmale gel­meyeceğini Alman şirketleri önemli dü­zeyde algılamış durumda.

Almanya’da 20 bin işletmenin katıldığı bir araştırma­nın sonuçları Almanya gibi hammadde fakiri bir ülkenin küresel rekabete ayak uydurabilmesinin inovasyon ve Ar-Ge yatırımlarına verilen önemle mümkün olduğunu gösteriyor. Nasıl başardı? Almanya ekonomik açıdan rekabet gücünü sınırlayan alan­larda inovasyona konsantre oldu ve or­ganizasyonu iyi yaptı.

Almanya’da Exist Start-up Firma Desteği ulusal bazda üniversite ve araştırma enstitülerinin başlangıç şirketlerini desteklemektedir. Ürünün/servisin geliştirilmesi ve iş planının hazırlanması aşamasından şirket kurulumuna kadar bu program kapsamında finansal destek sağlanır.

(Rapor detaylı olarak ülkelerin karşılaştırmalı analizini yapmaktadır. Bakanlık bürokrasisini burada tekrar tebrik etmek gerekli.)

Teknogirişim programının ülkemizde çok önemli bir başlangıç olduğu gerçeğini bir yere not ederek, verimliğinin arttırılması için getirilen eleştirileri ve önerileri ortaya koyamamız gerekli.

Harvard Business School’danProf. Josh Lerner‘in kriterlerine göre (Lerner, J(2009), ‘’ Boulevard of Broken Dreams: Why Public Efforts to Boost Entrepreneurship)

• Ekosistemdeki diğer paydaşların da geliştirilmesi
• Ekosistemin küresel oyunculara cazip hale getirilmesi
• Yönlendirmenin piyasa tarafından yapılması
• Kısıtlayıcı şartlardan arındırılmış olması
• Yerel paydaşların dış bağlantılarını artırması
• Değerlendirme ve etki analizinin yapılması
• Eğitim unsuruna önem verilmesi

Tüm bu kriterlere bakarak Teknogirişim Programı için bakanlık uzmanları tarafından hazırlanan raporun sonunda benimde katıldığım bazı öneriler

1. Teknogirişim Sermaye desteği modeli değiştirilmeli ve bu ekosistemde bulunan kişilerden  sürekli görüş alınması ve düzenli toplantılar yapılmalıdır
2. Hibenin miktarı değil niteliği artırılmalıdır. Girişimcilere hibe verilmeden önce ve sonrasında eğitim verilmelidir.
3. Desteklenecek girişimciler mentörlük hizmetli almaları sağlanmalıdır. Silikon vadisine giden girişimcilerden geri besleme ve bilgi alışverişinde bulunulmalıdır.
4. Fikirlerin başarıya ulaşmasına adına Türkiye’deki özel sektör ve  yatırımcılarla iş birliği içerisinde olunmalıdır. ( Hazine Müşteşarlığı Bireysel Katılım Sermayesiyle bir işbirliği uygun olacaktır.) Değerlendirme jürisinde konu ile alakalı alanında uzman sanayici, yatırımcı ya da daha önce destek almış başarılı girişimciler davet edilmelidir.
5. Yatırımcıların veya şirketlerin seçtikleri ve yatırım yapacakları projelere eşleştirilme yapılmalıdır. Örnek: yatırımcılar 2 birim yatırım devlet 1 birim teknogirişim sermaye desteği verebilir
6. Denetimler fatura, belge odaklı olmamalıdır. Yatırımcıların girişimlere girmesiyle mentörlük ve düzenli destek kendiliğinden sağlanmış olacaktır. Ortaya çıkatılacak katma değer raporlanmalıdır. Girişimciler operasyona boğulmamalıdır.
7. Etki analizi ve verilen teknogirişimlerin verimliği düzenli olarak ölçülmelidir. Eğer özel sektör yatırımcılar teknogirişimle aynı anda girişi yaparlarsa bu konuda ölçümler hem daha kolay hem de güvenilir olacaktır.

Yazının başında yer alan istatistikleri inceleyecek olursak Ankara’lı girişimcilerin hibeye lokasyon olarak yakın olmaları ve diğer sebeler en çok faydalananların bu şehirden çıktığını gösteriyor. Teknogirişim jürisi bugüne kadar Arge içeren projeleri seçtiği ve fizibilte konusunda çok analiz yapmadığı için bugüne kadar seçilen projelerin verimliğini bugüne kadar ölçmek mümkün olmadığı gibi düşük bir çıktı sağladığı düşünülebilir. Bunun yanı sıra girişimcilerin sürekli desteklerle yaşayan bir ekosistem oluşturulmasına sebep olduğuna yönelik ağır eleştiriler yapılmaktadır. Ankara’lı girişimler satış ve pazarlama yerine hibe almak için çabalarken İstanbul’da daha rekabetçi ve sağlıklı girişimler kurulduğu söylenebilir. Teknogirişim programında yapılacak değişikliklerin hem girişimcileri pozitif etkileyecek hem de ekonomiye katma değeri çok daha yüksek olacaktır. Özellikle önerdiğim yatırımcılarla devletin desteği eşleştirilmesidir. Böylece devlet desteği yıllık 50 M TL ‘den toplamda 150 M TL’ye çıkacaktır. Girişimlerin yaşama süresi artacaktır. Verimlilikler düzenli ölçülecektir. Mentörlük ve özel sektörün desteği sürekli sağlanacaktır.

Özetle: Bakanlığın özel sektörün görüşlerini alması ve düzenlemeler gitme fikri olumludur. Bürokratlarımız gerçekten başarılı çalışmalar çıkarmaktadırlar. Önüzmüdeki toplantı serisinden çıkan sonuçları 2014 yılı içinde hızla uygulamaya geçmemiz tüm ülkemizin kaynağının verimli kullanılması için faydalı olacaktır.